Sıradışı bir Pulsar

Resmin büyük hali için tıklayınız (Kaynak NASA/JPL-Caltech)

Uluslararası oluşturulan bir araştırma ekibindeki bilimadamları şu ana kadar bilinenlerden farklı bir pulsar(atarca) keşfettiler. Pulsar kendi etrafında çok hızlı dönen ve belirli periyotlarla ışıma yapan nötron yıldızlarına verilen ad. Pulsarlar genelde beyaz cüce bir yıldız eşliğinde gözlenirken, araştırma sonucu bulunan pulsarın Güneş gibi bir yıldız etrafında döndüğü ya da 3'lü bir sistem olduğu düşünülüyor.

Pulsarlar çok büyük yıldızların(Güneş'ten 8 kat daha büyük)bir supernova patlaması ile yok olması sonucu oluştuğu biliniyor. Patlama sonucu oluşan kalıntılar bir araya gelerek çok yoğun bir yapıya sahip nötron yıldızlarını oluşturuyor. Bu yıldızlara nötron yıldızları denmesinin sebebi patlama sonrası etki ile atomdaki proton ve elektronların birbirleriyle çarpışarak nötronları oluşturması.(Eğer yıldız daha da büyükse nötron yıldızı yerine kara delikler oluşuyor)Supernova patlaması ile oluşan yıldıza Güneş büyüklüğünde bir yıldız eşlik ediyor ve patlama sonucu bu eş yıldızı dairesel bir yörüngeden farklı bir yörüngeye itiliyor. Nötron yıldızı ilk başlarda 10ms'den daha fazla bir periyotla dönmeye başlıyor. Zaman geçtikçe eş yıldız bir "Kırmızı Dev" oluyor ve nötron yıldızı bu eş yıldızdan gittikçe daha fazla madde çalmaya başlıyor, dönme periyodu 10ms'nin altına iniyor. Bunun sonucu ikilinin yörüngesi daireselliğe daha yaklaşıyor. En sonunda eş yıldız bir "Beyaz Cüce"'ye dönüşerek yörüngeleri tam dairesel oluyor.

Resmin büyük hali için tıklayınız( Kaynak NASA/Dana Berry)

Kütlenin küçük bir yerde yoğun bir şekilde bulunmasının yanında ilk baştaki devasa manyetik alanında küçük bir yere hapsolması sonucu yüklü parçacıklar manyetik alan tarafından hızlandırılıyorlar ve ışıma yapıyorlar. Nötron yıldızları kendi etraflarında dönerken yaptıkları ışıma da dönüyormuş gibi bir izlenim verir ve bize dönük olduğu durumda yaptığı ışımalar belirli bir periyotta ölçülür.

Australya Ulusal Telescope Merkezi'nden David Champion ve çalışma arkadaşları Puerto Rico'daki Arecibo radyo teleskobunu kullanarak galaksi diskimizin içinde bulunan PSR J1903+032 pulsarını uzun süre incelemeleri sonucunda sıradışı bulgulara eriştiler. Kaynaktan Dünya'ya sinyaller 2.15 mili saniyede bir geliyor ve bu yıldız 10 ms altında periyotla ışıma yaptığından "milissaniye pulsar" olarak adlandırılıyor. PSR J1903+032'nin bilinen milisaniye pulsarlarından farklı bir yörüngeye ve eş yıldıza sahip olması kafaları karıştırdı.

Pulsar'ın eş yıldızının yörüngesinin Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi ile karşılaştırılması(Kaynak NRAO)

Pulsarın bu sıradışı durumuna farklı olası çözüm öne sürülüyor.

Önerilen bir çözüme göre bu ikili sistem olağan bir şekilde kapalı bir yıldız kümesinde oluşmuş ve etraftaki kütle-çekimi etkisiyle bu kümenin dışına itilmiş, beraberinde Güneş benzeri bir yıldızı da süreklemiştir. Etraftaki kapalı yıldız kümelerinin azlığından dolayı bu cevabın doğruluğuna %10 şans veriliyor.

En makul görünen çözüm ise pulsarın üç yıldızdan oluşan bir sistem içinde var olduğu açıklaması. Birbirine yakın iki yıldızın patlama ile birleşmesi sonucu bir milisaniye pulsarı oluşuyor ve diğer Güneş boyutundaki yıldızın etkisi ile dairesellikten uzak bir yörüngeye sahip oluyorlar.

Konu üzerinde çalışmalarını sürdüreceklerini belirten bilimadamları konunun açıklığa kavuşabilmesi için Gemini ve VLT gibi görsel teleskoplardan yararlanacaklarını belirtiyorlar.

Kaynaklar :
physicsworld.com
space.com