NASA'nın geçtiğimiz haftalarda yaptığı duyurusunda WMAP(Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) uydusunun verilerinden yola çıkarak uzak galaksi kümelerinde gözlenen ve açıklanamayan bir "karanlık akış" olduğu tespit edildi. Burada "karanlık" sıfatı kozmolojide son yıllarda yüksek sesle tartışılan karanlık madde ve karanlık enerjide olduğu gibi, açıklanamayan anlamına geliyor.
Hareket eden galaksi kümelerindeki (beyaz nokta ile işaretlenmiş) sıcak gazlar kozmik arka fon ışınımında kaymalara neden oluyorlar. Gökyüzündeki yüzlerce galaksi kümesi bir noktaya doğru hareket ettiği gözleniyor(pembe nokta ile işaretlenmiş) Kaynak : NASA
Evreni oluşturan madde yoğunluğunun %21'ini oluşturan karanlık madde ve evrenin hızlanarak genişlemesinden sorumlu tutulan karanlık enerji epeydir kozmologları uğraştıran bir konu. Ama haberde bahsedilen akış bu konularla doğrudan alakalı sayılmaz.
WMAP verilerine göre incelenen yüzlerce galakside belirli bir doğrultuya doğru, uzaklıklarıyla ve evrenin genişlemesi ile herhangi bir ilişki bulunmayan bir hız ortaya çıktı. Bu hızdan sorumlu tutulan ise evrenin başlangıcında gerçekleştiği öne sürülen şişme (inflation) sonucu görünür evrenimizin dışında kalan maddeler...
Bullet Cluster olarak da bilinen galaksi kümesi 1E 0657-56 3.8 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu galaksi kümesi de bahsedilen akışta yer alan yüzlerce kümeden biri.
Galaksi kümelerindeki X-ışını yayan sıcak gazlar Büyük Patlama'nın kalıntıları olarak bilinen Kozmik Arka Fon ışınımındaki(CMB) fotonları etrafa saçarlar. Kümeler uzayın genişlemesini tam olarak takip etmediklerinden, saçılan fotonların dalgaboyu değişimlerinin ölçümünden kümelerin tekil hızlarını belirlemek mümkün olmakta. Bunun sonucunda galaksi doğrultusundaki Kozmik Arka Fon ışınımı sıcaklığında bir dakikalık bir kayma oluşuyor. Astronomlar bu değişime kinematik Sunyaev-Zel'dovich etkisi diyorlar. Bu etkiyle bağlantılı olan termal etki 80'li yıllardan beri galaksilerde gözlenebiliyordu fakat termal etkinin onda biri kadar kuvvetli olan kinematik etki şu ana kadar gözlenmemişti.
Astronomlar kinematik etkiyi bir çok galaksi kümesini beraber inceleyerek görünür kıldılar. Galaksi kümeleri katoloğu ve WMAP'in son 3 yıllık verilerini kullanarak galaksi yığınlarının saatte 3 milyon km hızla gökyüzünde Centaurus(Erboğa) ve Vela takım yıldızları bölgesindeki 20 derecelik alana doğru yol aldıkları ortaya çıktı. İlginç olan ise bu hızın bir milyar ışık yılı uzaklığa kadar gözlenen kümelerde aynı olması.
Büyük Patlama teorisi WMAP'in 2006'da yayınladığı veriler ışığında evrenin başlangıcında hiper bir hızla şiştiğini doğruluyor. Bu hızla şişme sonucunda şu anda bizler evrenin sadece bir kısmını görebiliyoruz ve bu da yaklaşık 14 milyar ışık yılı uzaklığa karşılık geliyor. Araştırmacılar galaksi kümelerinin bu gizemli hareketine görünür evrendeki maddenin sorumlu olamayacağını, aksine görünür evrenin dışındaki maddelerin bu etkiyi yaratabileceği belirtiliyor.
Astronomlar yaptıkları incelemelerdeki belirsizlikleri daha aza indirerek ve X-ışınımı yapan gazların galaksi kümelerindeki dağılımlarını detaylı inceleyerek bu "karanlık akışın" gizemini çözmeyi planlıyorlar.
Haber NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nin yayınladığı "Scientists Detect Cosmic 'Dark Flow' Across Billions of Light Years" adlı haberden derlenmiştir.
0 yorum:
Yorum Gönder