Ali Nesin ve Matematik Köyü'ne Ödül

Matematik alanında bir Nobel ödülü yok bildiğiniz gibi; onun yerine dört yılda bir Uluslararası Matematik Kongresi toplantılarında genç matematikçilere verilen Fields Madalyası prestij olarak Nobel'le kıyaslanır çoğu zaman. Bu ödülün yanında verilen toplum ve matematik temalı bir ödül daha var Leelavati ödülü adında ve bu yıl ‘matematiğin toplum tarafından anlaşılıp farkındalık oluşturulmasına verdiği olağanüstü katkıları nedeniyle’ değerli matematikçimiz, dünyada başka bir örneği olmayan Matematik Köyü’nün ‘mimarı’ Ali Nesin’e verildi!

Öyle bir yer düşünün ki, her köşesinde birbirinden güzel mimari ve tasarıma sahip, taş duvarlı, içi başlarında bir grup gencin tartışarak bir şeyler karaladıkları yazı tahtalarıyla dolu sınıflar; sabahın sekizinden akşamın sekizine kadar ufak aralar dışında sürekli matematik anlatılan, konuşulan anfiler; günün ilk ışıklarından gecenin son vaktine kadar doğanın tüm dinginliği ile dolu köşeler, manzaralar... Kulağa 'ütopya' tasviri gibi gelse de böyle bir yer var, üstelik Türkiye gibi her anlamda 'çölleşmiş' bir yerde, bir vaha gibi pırıl pırıl parlayıp etrafına hayat veriyor. Ali Nesin'in kurduğu ve uzun zamandan beridir de başında olduğu Nesin Matematik Köyü bu anlatılan, güzel İzmir'in Selçuk ilçesi, Şirince köyünde. (Hali hazırda eklenen Felsefe Köyü ve Sanat Köyü ile artık 'Nesin Köyleri' olarak anılmaya başlandı.)

 Nesin Matematik Köyü kütüphanesinden bir görünüm

Fizik'e başladığım yılın sömestır tatilinde ilk kez gitme fırsatım olmuştu; kışın düzenlenen lisans öğrencilerine yönelik temel grup teori ve analiz okuluydu katıldığım. Fen Lisesi yıllarımdan beri takip ettiğim Matematik Dünyası Dergisi'nin şöyle böyle anlayabildiğim konularını bizzat Ali Hoca'dan dinleyip, üstelik bir temel bilimci olarak çalışacağım konularla ilişkilendirmek gibi bir motivasyonla gitmiştim. İki hafta boyunca temel cebir kavramlarından, gruplara, homomorfizmalardan simetrilere tonla soyut kavram öğrenmiştim. Çoğuyla ilk defa karşılaşıyordum ve alışık olmadığım bu düşünce tarzını özümsemek için epey enerji sarf etmem gerekiyordu. Her ne kadar anlatılanların yarısından azını 'o an' anlayabilmiş olsam da neredeyse tüm fizik öğrenimim boyunca o okulda gördüğüm ve kazandığım soyut matematik, matematiksel yapılar ve genelleştirme kavramları hala yolcusu olduğum fiziğin derin matematiksel yollarında benim hep yol göstericim olmaya devam ediyor. Köydeki derslerde, matematiğin 'aritmetikten' farklı olarak, ilgilendiği nesnelerin özellikleri, birbiri arasındaki ilişkileri üzerine düşünme biçimi olduğunu; bu ilişkilerin formal bir şekilde nasıl tanımlanıp adım adım nasıl yapılar inşa edileceğini öğrendim. Matematik Köyü'ndeki dersler gözlerimin önüne yepyeni bir dünyaya aralamıştı.

 Toskana'dan bir köy manzarası değil, Matematik Köyü'nün ta kendisi! 
(fotoğraf: Ezgi Gülenç)

Üstelik bunları, anlayamadığım her şeyi rahatça sorabildiğim, derste tahtayı takip ettiğim derslerden farklı olarak katılarak dinleyebildiğim, çalışmak istediğim zaman her köşesinde farklı bir yer bulabildiğim, benim gibi amaçlarla orada olan insanlarla beraber yapma fırsatı bulmuştum. Sonrasında hemen hemen her yaz lisans programına katılıp çeşitli cebir ve analiz dersleri almaya devam ettim. Zamanla Matematik Köyü'ndeki dersler çoğaldı, çeşitlendi; araya fiziğe teğet geçen uygulamalı konular da girdi. Fizik konusunda ilerledikçe biraz daha özelleşmiş, dinamik sistemler, stokastik prosesler, olasılık ve istatistik, istatistiksel mekanik gibi dersler için de köyü ziyaret ettim. Ayşe Erzan'dan dinlediğim 'Ratgele Çizgeler Teorisi' (ders notları), Arif Mardin'den dinlediğim 'Rastgele Yürüyüş ve Stokastik Süreçler' (ders notları), 2017 sonbaharında köyde düzenlenen 'Yapay Öğrenmenin Matematiksel Temelleri' yaz okulu hali hazırda çalıştığım konuları bütünsel olarak etkileyen, paha biçilmez katkıları olan derslerdi.
 
İki hafta önce bir haftalığına ziyaret ettiğim köyde artık parçacık fiziğinde sıklıkla kullandığım 'Lie Cebirleri/Grupları' ve 'Geometrik Grup Teori' derslerini dinleme fırsatım oldu. Bu ay sonunda tekrar ziyaretimde bu sefer çeşitli istatistiksel mekanik ve kompleks analiz dersleri dinlemeyi planlıyorum. Hatta bu sefer ilgili ve meraklılara akşamları, deneysel ve informal bir şekilde 'Fizikte Temel Grup Teori Uygulamaları' semineri yapmak var aklımda. Üzerine biraz daha koyup seneye bir haftalık derse dönüşür belki de, kim bilir? (Köyde liseden, lisans üstüne her seviyeden ders mevcut. Bu yılki programa göz atarak ilgilendiğiniz dersler için hala başvurup siz de katılabilirsiniz.)

Böylesi bir mekanın 'atlayıp gidilebilecek' kadar uzaklıkta ve ulaşılabilir olmasının, matematikle uğraşan kişiler için nasıl bir nimet olduğunu anlatmak gerçekten zor. Ali Hoca'nın tüm uğraşılarının karşılığı olarak aldığı bu ödül köyün dünyaca tanınırlığı ve ön plana çıkması için büyük bir fırsat. Köyü yaşatmak ve köye katkı sağlamak da bizlerin boynunun borcu. Tebrikler Ali Hocam, iyi ki varsınız!